بررسی وضعیت شرکت های دانش بنیان از نگاه یک بروکر

شرکت های دانش بنیان یکی از مهمترین ابزارها و روش ها برای توسعه اقتصاد مبتنی بر علم و دانش می باشد. این مقاله به بررسی گذشته، حال و آینده شرکت های دانش بنیان از نگاه یک شرکت کارگزاری که سالها با شرکت های نوپای فناورانه کار کرده، می پردازد.

خلاصه

شرکت های دانش بنیان یکی از مهمترین ابزارها و روش ها برای توسعه اقتصاد مبتنی بر علم و دانش می باشد. موضوع شرکت های دانش بنیان، موضوعی جدید در اقتصاد کشور است که گام های ابتدایی آن در کشور برداشته شده و نوید آینده ای روشن برای اصلاح اقتصاد را می­دهد. برای رسیدن به سهم 20% این اقتصاد در آینده 10 سال آینده کشور، گام­های بسیار زیادی باقی مانده و نیازمند تلاش همه جانبه عوامل مؤثر است. این مقاله به بررسی گذشته، حال و آینده شرکت های دانش بنیان از نگاه یک شرکت کارگزاری که سالها با شرکت های نوپای فناورانه کار کرده، می پردازد.

گذشته :

تا سال ۹۱، به دلیل عدم تعریف مکانیزم دانش بنیان، در برابر یک فکر، ایده و فناوری خوب برای حل مشکلات کشور معمولاً یکی از سه راه زیر وجود داشت:

1. تلاش برای تجاری سازی به صورت شخصی و انفرادی (مشابه با تأسیس شرکت های معمول دیگر)
2. ثبت اختراع و شرکت در جشنواره های مختلف برای پیدا کردن حامی
3. رها کردن ایده و به امور سهل تر و بی دردسر مشغول شدن در حوزه پژوهش کشور

در عمل، نتیجه این راه ها منجر به رشد جنبه علمی دانشگاه ها و مراکز علمی کشور شد. تعداد مقالات علمی و ضریب تاثیر آن ها بالا و بالاتر رفت و رتبه علمی کشور اکنون در برخی حوزه های علمی تک رقمی است. در بعد اقتصادی و نتیجه عملی این مقالات و پژوهش­ها در کشور، نتایج به قدری ناچیز بود که به جز چند دانشگاه مادر، کسب درآمد از فناوری برای بسیاری از مراکز تقریباً تعریف نشده است.

حال :

امروز حدود ۴ سال از عمیق شدن و اجرایی شدن موضوع شرکت های دانش بنیان در کشور می گذرد. امروز یک راه بسیار روشن برای ایده ها و فناوری ها باز شده است (راه حلی به نام شرکت های دانش بنیان). امروز در برابر هر ایده و فناوری نو می توانیم این راه را به فناور نشان دهیم. در ۴ سال گذشته این اتفاقات رخ داده است:

1. حدود 3000 (سه هزار) شرکت دانش بنیان در کشور ایجاد و یا شناسایی شده است.
2. ارزش افزوده حاصل از شرکت ها، سال به سال در حال افزایش است.
3. روزنه های صادرات در برخی از محصولات ایجاد شده و روز به روز توسعه بازار آنان و محصولات صادراتی فناورانه در حال افزایش است.
4. یک همگرایی اجتماعی برای حمایت و هدایت این شرکت ها در کشور به وجود آمده است.
5. یک متولی مشخص در معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تشکیل شده است.

به رغم این رخدادها، شرکت های دانش بنیان فعلی و آتی، با چندین مشکل اساسی روبه رو هستند. از جمله این مشکلات می­توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. شرکت­های دانش بنیان پس از تأیید به حال خود رها می شود.
2. نیمی از شرکت ها، نو پا هستند که بیشتر آن ها یا فروشی تجربه نکرده اند و یا فروش محصول را بلد نیستند.
3. برخی حمایت ها، اصلا حمایت نیست و تنها یک استثناء حمایتی است.
4. نقش واحدهای مشاوره، بروکرها و . بسیار کمرنگ و در حد کارگزاری ارزیابی دانش بنیان است.
5. در حالی که نهادهای متولی از شرکت های دانش بنیان انتظار ساختاری ارگانیک و فناورانه دارند، ولی خود ساختاری بروکراتیک و اداری دارند.
6. شرکت های دانش بنیان هیچ ارتباط و شناختی نسبت به شرکت های در حوزه های کاری خود و یا منطقه خود ندارند.

به عبارت بهتر، شرکت های دانش بنیان با چالش های زیر روبه­رو هستند:

• ساختار درونی شرکت ها
• ساختار کارگروه دانش بنیان
• ساختار حمایت ها و مراکز حمایتی
• ساختار بروکرهای خصوصی

آینده :

طی ۹سال آینده تا افق ۱۴۰۴ باید سهم اقتصاد دانش بنیان در کشور را از ۲% فعلی به 20% برسانیم. به عبارت بهتر طی ۹ سال سهم این اقتصاد را ۱۰ برابر کنیم یا ساده تر، سالانه 30% نسبت به سال قبل رشد داشته باشیم. برای رسیدن به این هدف که عدد بزرگی است که تنها راه تحقق، پویایی سیستم دانش بنیان است و به هیچ عنوان با ساختارهای ثابت محقق نخواهد شد.

در پست های بعدی مقاله، مجموعه ه­ایی از پیشنهادات برای بهبود در آینده شرکت های دانش بنیان در 4 حوزه، کارگروه دانش بنیان، خود شرکت ها، متولیان حمایت دانش بنیان و کارگزاران این بخش ارائه شده است. همچنین در بخش پایانی مقاله نیز تجربیات برخی کشورها برای حمایت از شرکت های فناوری و صنایع کوچک نیز بیان شده است.

نویسنده : دکتر مرادی

[1] دکتری مهندسی مکانیک، کارگزار فن بازار قم (مرکز رشد دانشگاه قم)